انواع گره ها در قالی بافی, گره فارسی
انواع گره ها در قالی بافی
انواع گره ها در فرش ایرانی در مناطق گوناگون بافت از طریق های متنوع برای بافت فرش بهره‌گیری می شود. این تنوع در انواع گره گذاری نیز رایج است و هر ناحیه با پروا به سابقه ی بافت و شیوه ی باره بهره‌گیری خویش از نوعی گره ویژه کاربرد می نمایند.
گره، ریشه، ایلمک، ایلمه، خفت، گند، پیچه، کله همه اینها یک منظور را کاربرد می کنند و آن خامه یا پرزی است که در حول محور چله های زیر و رو (یکی از زیر و یکتا از رو) گره میخورد و با پهلوی هم قرار دادن آنها، نقش و نگار قالی نمایان شده و قالی به خود شکل می گیرد.
تراکم گره ها و ظرافت آنها نمایانگر میزان مرغوبیت و کیفیت فرش است. بدین معنی که هر چه تعداد گره ها زیادتر و در اصطلاح فرشبافی هر چه پرتر باشد کیفیت آن بالاتر خواهد بود.
انواع گره ها در قالی بافی:
گره های ترکی:
گره ای که خامه فرش بدور دو تار زیر و زبر گره می خورد. که چند نوع می باشد:
- گره ممتاز.
- گره معمولی ترکی که به گره خوابیده یا گره استاندارد نامی است.
- گره وارونه یا گره برجسته که نوعی گره ترکی می باشد.
گره فارسی:
گره ای که خامه فرش بدور یک تار گره خورده و از پشت تار بعدی خارج میاد که برحسب جهت بر دو گونه است:
-گره فارسی چپ به راست
- راست به چپ
- گره های تقلبی: همانطور از اسمش پیداست نوعی تقلب به شمار میاد و اصلا گره ای هستی ندارد. دوام گره ترکی در فرش و پارسی را ندارد و ارزش فرش را پایین میاورد چون چگالی فرش را تغییر می دهد. و شامل:
- گره کمانشیب
- گره تقلبی یو شکل یا بی گره بافی
- جفتی بافی
- گره های هنری: گره هایی هستند که برای فرشهای تابلویی بکار میرود و برحسب دربایستن در موارد متفاوت گونه ها گوناگونی دارد و بکار می رود. و عبارتند از:
- گره هنری تک تار یا پیچشی
- گره اسپانیولی
- گره آویز
- گره قرضی
- گره مضاعف
- گره دو رنگ
- گره سنه
- گره برعکس
- گره مغلوب
به طور کلی در قالیبافی ایران دو گونه گره متداول است:
۱ـ گره ترکی (پیشینه تاریخی)
بافت فرش, تراکم گره ها
انواع فرش ایرانی
برای گزینش وجه تسمیه قیورد و سنه، دلایل کافی در دست نیست، زیرا گرچه قصبة قیورد پیشینه ای طولانی در قالیبافی دارد، اما این نمی تواند انگیزه کافی برای انتساب گرة ترکی به این قصبه باشد.
چون قالیها و قالیچه های مناطق مختلفی مثل شیروان، گنجه، قره باغ، قفقاز، تبریز، هریس و همدان و گونه ها مختلف دستبافتهای عشایر فارس، با این گره بافته می شوند و نیز انگیزه قاطعی در دست نیست که این گره نخستین بار در قیورد بافته شده باشد. بنابراین، چون این گونه گره در مناطق ترک به کار دستگیر می شود، اگر آن را تنها گرة ترکی بنامیم بخردانه تر خواهد بود.
۲- گره فارسی
انواع فرش ایرانی, تابلو فرش ایرانی
انواع گره در فرش ایرانی در مناطق مختلف بافت از روش های گوناگون برای بافت فرش استفاده می شود
یا سنه گره ای است که به وسیلة قالیبافان ایرانی هژاد و قالیبافان فارسی زبان مشابه اراک، مشهد، بیرجند، کرمان، اصفهان، نائین، کاشان و قم به پیشه می رود، قالی های سال (سنندج) برخلاف انگار مثل کلیة قالیچه های کردباف، با گره ترکی بافته می شود.
بنابراین کلمه «سنه» برای گرة پارسی اسمی بی مسمی و انتخابی نامعقول است و فقط می تاب بر این باورداشت بود که سیر تاریخ و وقوع حوادث و جریانهای تاریخی و کوچ اقوام به سایر نقاط مسائلی را فراهم می آورد که به تبع آن استفاده کنندگان از هر یک از دو گرة مورد بحث، در مقاطی مجزا از گروه سایر قرار گرفتند.
●طرز عمل گره ترکی:
انواع گره ها در فرش ایرانی, انواع گره
این گره روی دو تار رو و ذیل به شغل می رود. بدین ترتیب که بافندة خامه یا پرز، را در دست چپ گرفته و به چهره عمود یا خط سر راست بر روی تارهای رو و زیر پیمان می دهد. هر یک از دو راز خامه به پشت گرد از تارها رفته پس از پیچیدن به بعید آنها از بین دو تار بیرون آمده به طرف بافنده کشیده می شود.
این گونه گره که ترکی (متقارن) نامیده می شود بیشتر به کمک قلاب اتمام می گیرد و نسبت به دیگر بافتها محکمتر است. گرة ترکی در ترکیه و آذربایجان و همدان و دیگر نقاط ترک نشین به پیشه می رود، ولی در سطح جهانی کمتر مورد بهره‌گیری است.
این گره با به کارگیری قلاب تبریزی بدین چهره سپریدن می شود که نخست یک زوج چلة زیر و زبر را به کمک قلاب جلو کشیده، بخشی از خامة موردنظر را در دست چپ گرفته یک راز خامه را به کمک قلاب بین دو چله دستگیر و آن را از پشت تار اول بیرون آورده از روی دو تار عبور می دهیم، آنگاه آن را پشت تار دوم اسیر و سپس سر خامه را از بین دو تار دوباره بیرون می آوریم و هر دو سر را با هم بطرف پایین می کشیم و اضافه آنرا با لبة تیز قلاب قطع می کنیم.
بافندگان زبده به نحوی عمل می کنند که از یک سمت دربایستن به قطع کردن سرپرز سایر گره نباشد و تقریباً پرز به اندازه باره بیچارگی بیرون آمده و تنها قسمت بلند آنها بریده می شود. ضمناً باید دقت شود که در هنگام جلو کشیدن دو راز گره اندازه آنها یکسان باشد و یگانه کوتاهتر و دیگری بلندتر نباشد.
▪ حالات فرعی: (متقارن ۲ ـ متقارن ۳) حالتهای فرعی متناسب با میزان کشش و ضخامت پود ضخیم در تغییر است.
پس از بافت یک رج و عبور پود ستبر از روی ردیف گره ها، برحسب میزان ضخامت و کشش پود، گره ها در دو حالت پیمان می گیرند. عبور ود کلفت سبب می شود که تار ذیل به طرف پایین و پشت فرش و تار رو به طرف سطح قالب و رو به بافنده رانده شده، در نتیجه تارهای کن فیکون در دو سطح متفاوت نسبت به پشت و روی قالی قرار می گیرد (رجوع کنید به شیوه های بافت لول و تخت در دسته پودها).
بر حسب آنکه خامة دوران یافته به دور تار سمت راست در موضعی زیر تر و یا بالاتر نسبت به تار سمت چپ پیمان گیرد، نوع گره به ترتیب به متقارن گونه دوم و در حالت عکس به گرة متقارن نوع سوم موسوم خواهد شد.
● شیوه عمل (سنه) یا نامتقارن یا گره میانی دررفته
فرش ایرانی, گونه ها فرش ایرانی
در این گونه گره خامه یا پرز گره تنها به دور یک تار پیچیده و سر سایر آن از پشت تار دومی آزاد می گذرد. بدین طریق که بافنده ابتدا چندی از خامه (نخ پشمی) را از توپک متمایز کرده در حالی که چاقوی پارسی بافت را بدست راست دارد با دو انگشت سبابه و میانی دست چپ سرخامه متمایز شده را نگه می دارد.
سپس به وسیله سرانگشت سبابه دست راست یک زوج چله (زیر و رو) را جلو آورده و ضمن اینکه نزدیک ۲ سانتیمتر خامه از بین انگشتان دست چپ خارج آمده، آنرا از پشت اربعین اول رد نموده و پس از خم کردن سر آن، خامه را از روی اربعین دوم به سمت پشت آن عبور دیتا و از ما بین ۲ تار به سمت روی فرش جلو کشیده و کاملاً ذیل می آورد.
این پیشه با انگشت میان و سبابه دست راست چهره می گیرد، سپس بوسیله لبه کاردک سرنخ اضافی را می برند. گره فارسی را گره نامتقارن نیز می نامند، زیرا گره بطور متقارن به دور هر دو تار پیچیده نمی شود و تنها بدور یک تار پیچیده می شود.
▪ حالات فرعی ۲: گره نامتقارن بر دو گونه است: اگر خامه به بعید تار راست پیچیده و از پشت تار چپ خارج آمده باشد آن را گرة نامتقارن راست و اگر خامة بعید تار چپ پیچیده از پشت تار راست خارج آمده باشد آن را گرة نامتقارن چپ می گوییم.
همانطور که در باره گرة ترکی نیز بیان شد، پس از عبور پود کلفت و به هنگامی که بر نشانه کشش پود، تارهای سمت راست و یا چپ در موضعی عقب یا جلو نسبت به یکدیگر و یا زیر و بالا نسبت به پشت روی قالی قرار می گیرند دو حالت مدنظر است: اگر گره دوران یافته به دور تار سمت راست، در موضعی زیر تر از دنبالة خودش که از پشت تار سمت چپ گذشته پیمان گیرد گره نامتقارن گونه سوم نامیده می شود، و اگر عکش این حالت باشد به آن نامتقارن گونه چهارم می گویند.
● گره جفتی (تقلبی):
در پاره ای موارد به جای اینکه پرز خامه فقط به بعید یک تار بپیچد، برخی مواقع چهار الی شش تار را دربرمی گیرد. به این نوع گره، گره جفتی ایلمه و یا گره تقلبی می گویند.
از تصاویر دو نوع گره اصلی می شود برداشت کرد که تغییرات جزئی در این دو گره را نمی تاب به چهره گونه ها مختلف آن تلقی کرد، چه روش گره زدن یکتا است، تنها به جای آنکه گره ها به دو سلسله تار بسته شود به چهار سلسله پیوستگی می یابد. بستن این گونه گره ویژه کسانی است که به مرغوبیت فرش نمی اندیشند و قصد دارند در مدتی اختصار شغل بافت فرش را تمام کنند.
یعنی به جای دو گره فقط یک گره به شغل می برند و به این ترتیب به کیفیت فرش زیان وارد آورده و کمیت آنرا به نیم کاهش می دهند. در نتیجه جنسی که بدین سان تهیه می شود نیمه تراکم لازمه را خواهد داشت و مقاومت آن ناچیز خواهد بود و خیلی زود ساییده و مستهلک می شود.
تشخیص این جستار در قالیهای ریزباف پیش از گذرانیدن پود مشکل است و پس از گذرانیدن آن تقریباً نشدنی-ناشدنی خواهد بود و تنها با لمس کردن قالی این موضوع را می تاب فهمید؛ چون در قالی یا قالیچه ای که در بافت آن تعداد زیادی از گره ها به جای بسته شدن به دو تار به چهار تار بسته شود تراکم تارها و وزن قالی کمتر می شود و این خویش از دوام آن به میزان قابل ملاحظه ای می کاهد.
گره جفتی گاه تنها در مرکز فرش بهره‌گیری می شود و این از چشم خریدارانی که بیشتر ساحل فرش را مدنظر قرار می دهند دور است. برخی بافندگان دیگر گرة جفتی را در گویه و بخشهایی از قالی که خالی از نقشهای ظریف است، به پیشه می برند. کاربرد گرة جفتی در بخشهایی که دارای نقشهای ریز و ظریف است، سبب می شود نقش ها مختلط رفته، از جلوة لازمه محروم شوند.
● بافت گره کمانشی (بی گره بافی):
نوع دیگری از بافت فرش است که اصطلاحاً بافت بدون گره کمانشی (کمانه شیب) نامیده می شود. بدین نحو که نخ پس از اینکه دور چله گردش کرد، بدون اینکه گره بخورد بر روی رج محکم شده کماکان خلاص می شود و در نهایت با پایین آوردن قوس (نیره به اصطلاح کاشانیها و کوجی به اصطلاح ترک زبانان) و تغییر چله چیزی همانند گره حاصل می شود و بر روی رج استوار شده کماکان خلاص می شود.
گره بافت کمانشی گرچه از پشت فرش قابل تشخیص نیست ولی به راحتی می تاب آن را از پشت فرش کشید. فرشهایی که با این طریقه بافته می شوند، قبل از باستانی شدن از بین می روند.
▪ گره تک تاری:
گره تک تاری همان طوری که از نامش پیداست فقط بر روی یک تار سپریدن می گیرد. در بسیاری موارد در بافت قالیهای ظریف و بخصوص تصویری برای اجرای کامل نقطه ها و خطوط ظریف نظیر اجزای چشم، گره تنها بر روی یک تار اعمال می شود.
گره تک تاری می تواند، در مواردی که یکتا از تارهای چله پاره شده باشد لغایت بافت بخشی از قالی و رسیدن مجدد تار پاره شده به همتای خود بالاجبار باره کاربرد پیمان گیرد.
▪ گره آویز گره ای:
گره ای است که از مجموع چهار گره ساختن می شود ولی بجای یک گره بکار می رود و با استفاده از آن کار بافت طرحهای تصویری بویژه «صورت» در فرشهای درشت بافت شدنی می شود.
قیمت عروسک باربی ارزان